Omgaan met werkdruk

Wist je dat 40% van de werkgevers ‘Werkdruk’ bestempelt als één van de belangrijkste risico’s? Het verschijnsel werkdruk kennen we allemaal wel. De één zal sneller werkdruk ervaren terwijl de ander er nauwelijks last lijkt te hebben. Toch zal elke werknemer wel een bepaalde ‘werkdruk’ ervaren. Dat kan ook niet anders, want werkdruk heeft te maken met de hoeveelheid (complexe) taken, de tijdsdruk, persoonlijke omstandigheden en ook de eigen persoonlijkheid.

Werkdruk verwijst naar de mate waarin de eisen en verwachtingen van werk taken en tijdsdruk op een individu worden gelegd. De belangrijkste eigenschappen van werkdruk zijn onder meer:

1. Hoge taakeisen: Werkdruk wordt gekenmerkt door een overmatige hoeveelheid werk, complexiteit van taken, tijdsdruk en deadlines. Het kan ook verwijzen naar een gebrek aan controle over het werk, onduidelijke taken en onvoorspelbare werkomstandigheden.
2. Fysieke en mentale belasting: Werkdruk kan leiden tot een hoge fysieke en mentale belasting. Fysieke belasting kan ontstaan door langdurig zitten, repetitieve taken of fysiek veeleisend werk. Mentale belasting komt voort uit het moeten nemen van complexe beslissingen, multitasking, snelheid van werken en constante alertheid.
3. Tijdsdruk en deadlines: Werkdruk wordt vaak geassocieerd met strakke deadlines en een gebrek aan tijd om taken uit te voeren. Dit kan leiden tot een gevoel van haast, stress en druk om taken snel af te ronden, wat de prestaties en het welzijn kan beïnvloeden.
4. Gebrek aan hulpbronnen: Werkdruk kan verband houden met een gebrek aan voldoende hulpbronnen om aan de taakeisen te voldoen. Dit kan bijvoorbeeld betrekking hebben op een gebrek aan tijd, personeel, training, technologische ondersteuning of andere benodigde middelen om het werk effectief uit te voeren.
5. Impact op welzijn en prestaties: Werkdruk kan negatieve gevolgen hebben voor zowel het welzijn als de prestaties van individuen. Het kan leiden tot stress, vermoeidheid, uitputting, verminderde concentratie, verhoogde fouten en lagere productiviteit. Het kan ook gevolgen hebben voor de fysieke en mentale gezondheid van werknemers op de lange termijn.

Het is belangrijk op te merken dat werkdruk een complex fenomeen is dat kan worden beïnvloed door verschillende factoren, zoals de aard van het werk, organisatorische cultuur, werkomgeving en individuele verschillen. Het effect van werkdruk kan variëren afhankelijk van hoe individuen ermee omgaan en de beschikbaarheid van ondersteuningssystemen binnen de werkomgeving.

Geschiedenis en werkdruk

Alhoewel het onderwerp ‘werkdruk’ tegenwoordig volop in het nieuws is, bestaat ‘werkdruk’ al wat langer. Ook uit de geschiedenis zijn er meerdere voorbeelden van werkdruk te noemen. Hier zijn enkele bekende voorbeelden:

1. Industriële Revolutie: Tijdens de Industriële Revolutie in de 18e en 19e eeuw werden arbeiders in fabrieken vaak blootgesteld aan extreem lange werktijden, soms wel 12 tot 16 uur per dag, 6 dagen per week. Dit gold met name voor arbeiders in textielfabrieken, mijnen en andere industriële sectoren. De werkomstandigheden waren vaak gevaarlijk en ongezond, met weinig tot geen rustpauzes of beschermende maatregelen.
2. Sweatshops in de kledingindustrie: In de vroege 20e eeuw waren er sweatshops (uitbuitende werkomgevingen) in de kledingindustrie, met name in steden zoals New York en Londen. Arbeiders, vaak immigranten, werkten lange uren onder erbarmelijke omstandigheden, met lage lonen en geen rechten of bescherming. Deze werkomgevingen stonden bekend om hun extreme werkdruk en uitputtende arbeidsomstandigheden.
3. Japanse werkcultuur: In Japan staat bekend om zijn sterke werkcultuur en lange werktijden. In de jaren 1980 en 1990 ontstond het fenomeen “karoshi”, wat “dood door overwerk” betekent. Sommige werknemers werkten zo lang en intensief dat ze letterlijk overleden door uitputting en stress-gerelateerde gezondheidsproblemen. Dit heeft geleid tot oproepen voor hervorming van de arbeidswetgeving en het bevorderen van een betere werk-privébalans.
4. Digitale industrie en start-ups: In recentere tijden hebben werknemers in de digitale industrie en start-ups te maken gehad met hoge werkdruk. In deze industrieën, die vaak gericht zijn op innovatie en snelle groei, kunnen lange werktijden, strakke deadlines en een cultuur van voortdurende beschikbaarheid leiden tot extreme werkdruk en burn-out.

Het bewustzijn over werkdruk en de negatieve gevolgen ervan is toegenomen in de loop van de tijd, en er zijn in veel landen wetten en reguleringen ingevoerd om werknemers te beschermen en werkdruk te verminderen. Desondanks blijft het belangrijk om aandacht te besteden aan werkdruk en een gezonde balans tussen werk en privéleven te bevorderen.

Wetenschappelijke methoden om werkdruk te meten

Er zijn verschillende wetenschappelijk onderbouwde methoden om werkdruk te meten. Hier zijn enkele veelgebruikte methoden:

1. Karasek’s Job Demand-Control Model: Het Job Demand-Control Model, ontwikkeld door Robert Karasek, meet werkdruk op basis van twee dimensies: taakeisen en controle. Taakeisen verwijzen naar de hoeveelheid werk, tijdsdruk en complexiteit van taken. Controle verwijst naar de mate waarin werknemers autonomie hebben om hun werk te beheren en beslissingen te nemen. Deze vragenlijst wordt vaak gebruikt om werkdruk te meten en kan informatie bieden over de balans tussen taakeisen en controle op de werkplek.
2. Effort-Reward Imbalance Model: Het Effort-Reward Imbalance Model, ontwikkeld door Johannes Siegrist, meet werkdruk op basis van de verhouding tussen de inspanningen die werknemers in hun werk stoppen en de beloningen die ze ervoor ontvangen. Inspanningen kunnen worden gemeten aan de hand van factoren zoals werklast, werktijden en fysieke of mentale belasting. Beloningen omvatten erkenning, salaris, carrièreperspectieven en sociale steun op het werk. Deze model kan inzicht geven in de mate van onevenwichtigheid tussen inspanningen en beloningen, wat kan bijdragen aan werkdruk.
3. Job Content Questionnaire (JCQ): De Job Content Questionnaire is een veelgebruikte vragenlijst die verschillende aspecten van werkdruk meet, waaronder taakeisen, controle over het werk en sociale ondersteuning op het werk. Het meet ook andere werkgerelateerde factoren zoals fysieke belasting en psychologische belasting. Deze vragenlijst biedt een uitgebreide evaluatie van werkdruk en kan in verschillende beroepen worden toegepast.
4. NASA Task Load Index (NASA-TLX): NASA-TLX is een methode die vaak wordt gebruikt om de subjectieve werkdruk te meten. Het meet de ervaren mentale en fysieke belasting, tijdsdruk, prestatie-eisen, inspanning en frustratie. Respondenten beoordelen deze factoren op een schaal en de resultaten kunnen worden gebruikt om de algehele werkdruk te beoordelen.

Deze methoden worden vaak gebruikt in wetenschappelijk onderzoek en bieden inzicht in verschillende aspecten van werkdruk. Het kiezen van de meest geschikte methode hangt af van de specifieke doelstellingen van het onderzoek en de context waarin werkdruk wordt gemeten.

Werkdrukbeleving

Maar waarom heeft de één wel last van werkdruk en de ander niet? Dat heeft met werkdrukbeleving te maken. Iedereen is nu eenmaal anders en ervaart daarom ook anders de werkdruk. Het is een persoonlijke en subjectieve ervaring.

Werkdrukbeleving verwijst naar de subjectieve ervaring van werkdruk door een individu. Het is de manier waarop iemand de druk en belasting van het werk ervaart en interpreteert. Werkdrukbeleving kan variëren van persoon tot persoon, zelfs in vergelijkbare werkomgevingen met vergelijkbare taakeisen.

Werkdrukbeleving omvat de percepties, gevoelens en gedachten van een individu over de hoeveelheid werk, de complexiteit van taken, de tijdsdruk en stressfactoren die de werkdruk beïnvloeden. Het gaat niet alleen om de objectieve aspecten van het werk, zoals de feitelijke hoeveelheid werk of de externe tijdsdruk, maar ook om de individuele interpretatie en copingmechanismen van een persoon.

Verschillende factoren kunnen van invloed zijn op de werkdrukbeleving, waaronder persoonlijke eigenschappen, zoals de neiging tot perfectionisme, de behoefte aan controle of de mate van zelfvertrouwen. Ook kunnen externe factoren, zoals de ondersteuning van collega’s en leidinggevenden, de organisatiecultuur, de balans tussen werk en privéleven en de beschikbare hulpbronnen, stressfactoren van invloed zijn op hoe werkdruk wordt ervaren.

Het begrijpen van de werkdrukbeleving van individuen is belangrijk omdat het kan helpen bij het identificeren van problematische werkomstandigheden, het bevorderen van welzijn op het werk en het implementeren van gepaste interventies om de werkdruk te verminderen. Door rekening te houden met de subjectieve ervaring van werkdruk, kunnen werkgevers en organisaties maatregelen nemen om een gezonde werkomgeving te bevorderen en de gevolgen van overmatige werkdruk te verminderen.

In hoeverre iemand werkdruk ervaart, heeft dus niet alleen te maken met strakke deadlines, een veeleisende leidinggevende en een overvolle agenda. Het is vooral een persoonlijke kwestie.

Gevolgen van werkdruk

Langdurige ernstige werkdruk kan verschillende negatieve gevolgen hebben voor het welzijn en de gezondheid van een persoon. Enkele veelvoorkomende gevolgen van langdurige ernstige werkdruk zijn:

1. Stress-gerelateerde gezondheidsproblemen: Langdurige werkdruk kan leiden tot chronische stress, wat op zijn beurt kan leiden tot verschillende gezondheidsproblemen. Dit omvat aandoeningen zoals burn-out, hoge bloeddruk, hart- en vaatziekten, spijsverteringsproblemen, slaapstoornissen en een verzwakt immuunsysteem.
2. Emotionele en mentale problemen: Langdurige ernstige werkdruk kan leiden tot emotionele uitputting, gevoelens van overweldiging, prikkelbaarheid, angst en depressie. Het kan ook de concentratie, het geheugen en het vermogen om beslissingen te nemen negatief beïnvloeden.
3. Verminderde productiviteit en prestaties: Overmatige werkdruk kan de productiviteit en prestaties van een persoon verminderen. Het kan leiden tot verminderde concentratie, verhoogde fouten, langere hersteltijden en verminderde kwaliteit van het werk.
4. Problemen in relaties en sociale leven: De impact van langdurige werkdruk kan zich uitstrekken tot de persoonlijke relaties en het sociale leven van een persoon. Het kan leiden tot conflicten in relaties, gebrek aan tijd voor sociale activiteiten, isolatie en verminderde kwaliteit van sociale interacties.
5. Werk-privé onevenwicht: Ernstige werkdruk kan leiden tot een verstoorde balans tussen werk en privéleven. Het kan leiden tot een gebrek aan tijd en energie voor persoonlijke behoeften, zoals vrijetijdsactiviteiten, ontspanning, familie en sociale interacties.
6. Verminderde tevredenheid met het werk: Langdurige werkdruk kan leiden tot verminderde tevredenheid met het werk en een negatieve houding ten opzichte van de werkomgeving. Dit kan leiden tot een verhoogd verloop en een lagere betrokkenheid bij het werk.

Het is belangrijk op te merken dat de gevolgen van werkdruk individueel kunnen variëren en afhankelijk zijn van verschillende factoren, zoals persoonlijke veerkracht, copingvaardigheden en ondersteuning op de werkplek. Het is echter essentieel om aandacht te besteden aan de gevolgen van ernstige werkdruk en tijdig maatregelen te nemen om het welzijn en de gezondheid van werknemers te beschermen.

Wat kun je doen aan werkdruk

Er zijn meerdere manier om met werkdruk om te gaan. Afhankelijk van hoe iemand werkdruk ervaart, kunnen maatregelen worden getroffen. Als iemand zelf wil proberen om minder werkdruk te ervaren, zijn er verschillende strategieën en technieken die kunnen helpen. Hier zijn enkele suggesties:

1. Prioriteiten stellen: Identificeer de belangrijkste taken en doelen en focus op het voltooien van de meest essentiële taken. Het helpt om een realistische planning te maken en te leren nee te zeggen tegen taken die buiten je capaciteit vallen.
2. Delegeren: Overweeg om taken die kunnen worden gedelegeerd aan collega’s of teamleden over te dragen. Het kan helpen om verantwoordelijkheden te delen en taken uit handen te geven, zodat je je kunt concentreren op de taken die je eigen expertise vereisen.
3. Effectieve communicatie: Communiceer openlijk met je leidinggevende en collega’s over je werkdruk. Bespreek eventuele uitdagingen, vraag om hulp of ondersteuning, en werk samen aan mogelijke oplossingen. Goede communicatie kan helpen om realistische verwachtingen te stellen en misverstanden te voorkomen.
4. Time management: Gebruik effectieve time-managementtechnieken, zoals het prioriteren van taken, het plannen van je dag, het instellen van deadlines en het vermijden van uitstelgedrag. Het organiseren van je tijd en taken kan helpen om efficiënter te werken en de werkdruk te verminderen.
5. Pauzes nemen: Neem regelmatig korte pauzes gedurende de werkdag om te ontspannen en te herstellen. Sta op, strek je uit, doe wat ademhalingsoefeningen of neem een korte wandeling. Pauzes kunnen helpen om je energie en focus te vernieuwen, waardoor je beter bestand bent tegen werkdruk.
6. Grenzen stellen: Stel duidelijke grenzen tussen werk en privéleven. Probeer je werk niet mee naar huis te nemen en zorg voor voldoende tijd en ruimte voor ontspanning, hobby’s en persoonlijke activiteiten. Het is belangrijk om een gezonde balans te vinden tussen werk en privéleven.
7. Zelfzorg: Besteed aandacht aan zelfzorg en welzijn. Zorg voor voldoende slaap, lichaamsbeweging en gezonde voeding. Daarnaast kunnen ontspanningstechnieken zoals meditatie, mindfulness en yoga helpen om stress te verminderen en de veerkracht te vergroten.

Het is belangrijk op te merken dat individuele strategieën om werkdruk te verminderen afhankelijk zijn van de specifieke situatie en de context van het werk. Soms kan het ook nodig zijn om ondersteuning te zoeken van een leidinggevende, HR-afdeling of professionele hulpverlener om werkdruk effectief aan te pakken.

Positieve kanten van werkdruk

‘Werkdruk’ hoeft niet altijd negatief te zijn. Hoewel werkdruk vaak geassocieerd wordt met negatieve effecten, kunnen er ook enkele positieve aspecten aan verbonden zijn. Hier zijn enkele mogelijke positieve kanten van werkdruk:

1. Verhoogde productiviteit: Een bepaalde mate van werkdruk kan leiden tot verhoogde productiviteit en efficiëntie. Wanneer mensen onder druk staan om taken binnen een bepaalde deadline te voltooien, kan dit hun focus en prestaties verbeteren.
2. Uitdaging en groei: Werken onder druk kan uitdagend zijn en kan bijdragen aan persoonlijke groei en ontwikkeling. Het kan mensen in staat stellen om nieuwe vaardigheden te leren, hun capaciteiten uit te breiden en hun grenzen te verleggen.
3. Voldoening en voldoening: Het succesvol afronden van uitdagende taken binnen strakke deadlines kan een gevoel van voldoening en voldoening geven. Het behalen van doelen en het overwinnen van obstakels kan bijdragen aan een gevoel van trots en zelfvertrouwen.
4. Verbeterde focus en concentratie: Werkdruk kan mensen dwingen om zich volledig te concentreren op hun taken en afleidingen te minimaliseren. Dit kan leiden tot verbeterde focus en concentratie, waardoor de efficiëntie en kwaliteit van het werk kunnen toenemen.
5. Carrièremogelijkheden: In sommige gevallen kan werkdruk gepaard gaan met kansen voor loopbaanontwikkeling en groei. Het succesvol omgaan met uitdagende projecten en verantwoordelijkheden kan leiden tot erkenning, promoties en nieuwe carrièremogelijkheden.

 Een gezonde dosis werkdruk kan dus geen kwaad. Maar of iemand werkdruk ervaart, dat ligt dus aan verschillende zaken.

Werkgevers en werkdruk

In Nederland zijn werkgevers wettelijk verplicht om maatregelen te nemen om werkdruk te voorkomen of te verminderen. De wettelijke verplichtingen met betrekking tot werkdruk en werkdrukpreventie zijn vastgelegd in de Arbeidsomstandighedenwet (Arbowet) en het Arbeidsomstandighedenbesluit. Hier zijn enkele belangrijke verplichtingen voor werkgevers:

1. Risico-inventarisatie en -evaluatie (RI&E): Werkgevers moeten een RI&E uitvoeren, waarbij de mogelijke risico’s op het gebied van werkdruk worden geïdentificeerd en geëvalueerd. Dit omvat het beoordelen van de werkomstandigheden, werklast, tijdsdruk en andere factoren die van invloed kunnen zijn op werkdruk.
2. Plan van aanpak: Op basis van de RI&E moet de werkgever een plan van aanpak opstellen met daarin de maatregelen die genomen zullen worden om werkdruk te voorkomen of te verminderen. Het plan van aanpak moet concrete acties bevatten, inclusief de verantwoordelijkheden en de tijdsplanning voor de uitvoering ervan.
3. Inspraak en betrokkenheid van werknemers: Werkgevers moeten werknemers betrekken bij het identificeren en aanpakken van werkdruk en stressfactoren. Werknemers hebben recht op inspraak en moeten de mogelijkheid hebben om mee te denken en suggesties te doen voor het verminderen van werkdruk.
4. Voorlichting en instructie: Werkgevers moeten werknemers voorlichten en instructies geven over de risico’s van werkdruk en hoe ze hiermee kunnen omgaan. Dit kan bijvoorbeeld via trainingen, workshops of informatiebijeenkomsten.
5. Periodieke evaluatie en bijstelling: Werkgevers moeten regelmatig de effectiviteit van de genomen maatregelen evalueren en indien nodig bijstellen. Dit om ervoor te zorgen dat de maatregelen voldoende zijn en blijven afgestemd op de werkdruk in de organisatie.
6. Preventiemedewerker: Werkgevers moeten een preventiemedewerker aanstellen, die onder andere belast is met het adviseren en ondersteunen van de werkgever en werknemers op het gebied van arbeidsomstandigheden, waaronder werkdrukpreventie.

Daarnaast is het goed om te weten dat er arbocatalogi bestaan die sector-specifieke richtlijnen geven voor het voorkomen en verminderen van werkdruk. Deze catalogi kunnen als leidraad dienen voor werkgevers bij het implementeren van effectieve maatregelen.

Het is belangrijk dat werkgevers zich bewust zijn van hun wettelijke verplichtingen en proactief werken aan het creëren van een gezonde werkomgeving waarin werkdruk wordt aangepakt en werknemers ondersteund worden bij het omgaan met stress en werkdruk.

Daarnaast kunnen werkgevers nog veel meer doen aan het verlagen van werkdruk. Er zijn verschillende projecten en programma’s die een organisatie kan implementeren om de werkdruk te verlagen en een gezonde werkomgeving te bevorderen. Hier zijn enkele belangrijke en nuttige initiatieven:

1. Werklastbeheer: Het implementeren van systemen en processen om de werklast effectief te beheren. Dit omvat het beoordelen en herverdelen van taken, het stellen van realistische deadlines en het verminderen van overmatig overwerk.
2. Flexibele werkregelingen: Het bieden van flexibele werkregelingen, zoals flexibele werktijden, de mogelijkheid om thuis te werken of deeltijdwerk. Dit kan werknemers helpen hun werklast beter af te stemmen op hun persoonlijke behoeften en verplichtingen.
3. Taakherontwerp: Het herontwerpen van taken om ze efficiënter en effectiever te maken. Dit kan inhouden dat repetitieve of tijdrovende taken worden geautomatiseerd, het gebruik van technologie om processen te stroomlijnen, en het verbeteren van de workflow en taakverdeling.
4. Training en ontwikkeling: Het bieden van training en ontwikkelingsmogelijkheden aan werknemers om hen te helpen vaardigheden en competenties te ontwikkelen die hen in staat stellen om taken efficiënter uit te voeren. Dit kan ook het verstrekken van stressmanagementtraining en time management vaardigheden omvatten.
5. Ondersteuning en communicatie: Het bevorderen van open communicatie en het bieden van ondersteuningssystemen binnen de organisatie. Dit kan het instellen van mentorprogramma’s, het creëren van ondersteunende teams of het aanbieden van coaching en counseling omvatten.
6. Werk-privébalans: Het bevorderen van een gezonde werk-privébalans door het aanmoedigen van regelmatige pauzes, vakantie en verlof, en het verminderen van het aantal overuren. Dit kan ook het creëren van een cultuur van respect voor vrije tijd en het stimuleren van grenzen tussen werk en privéleven omvatten.
7. Gezondheids- en welzijnsprogramma’s: Het implementeren van programma’s en initiatieven gericht op het bevorderen van de gezondheid en het welzijn van werknemers. Dit kan het aanbieden van fitnessfaciliteiten, stressreductieprogramma’s, mindfulness-sessies, ergonomische ondersteuning en gezonde voedingsprogramma’s omvatten.

Het is belangrijk om deze initiatieven aan te passen aan de specifieke behoeften en context van de organisatie. Het betrekken van werknemers bij het identificeren van knelpunten en het ontwikkelen van oplossingen kan ook bijdragen aan een effectieve aanpak van werkdruk.